Mayınsız bir Zimbabve savaşçısı

Rosemary Chigariro’nun sıradan bir iş günü titiz bir hazırlıkla başlıyor. 31 yaşındaki mayın temizleyicisi, birazdan atım atacağı toprak parçası hakkında büyük bir dikkatle bilgi ediniyor: Zemin nasıl bir yapıya sahip, hangi riskler ve tehlikeler var, o ve ekibi tam olarak nasıl hareket edecek, birbirleriyle nasıl iletişim kuracaklar? Daha sonra Chigariro vizör, balistik koruyucu yelek, eldivenler, dizüstü çizmelerden oluşan çalışma kıyafetlerini giyiyor ve ekipmanlarını alıyor: Metal dedektörü, etkisiz hale getirme aletleri, iletişim ekipmanı, ilkyardım malzemesi. Ardından meslektaşlarıyla birlikte çalışma sahasına doğru yola çıkıyor. Şu andan itibaren saatlerce odaklanması ve son derece dikkatli olması gerekiyor. Yeri dedektörüyle titiz bir şekilde adım adım kara mayınlarına karşı inceliyor. 

Rosemary Chigariro on bir yıldır anavatanı Zimbabve’de Norwegian People’s Aid (NPA) örgütü adına mayın temizleyicisi olarak çalışıyor. NPA Almanya tarafından da destekleniyor. Chigariro’nun ve meslektaşlarının çalışması büyük bir sabır, fazlasıyla disiplin gerektiriyor ve oldukça da yorucu. Yalnızca ekipmanları en az on kilogram ağırlığında. Ayrıca mayın temizlemek tehlikeli bir iş – her an bir kara mayını patlayabilir. Fakat Chigariro yaptığı işin ülkesi ve Zimbabve’deki insanlar için ne kadar önemli olduğunu biliyor. 

Mayın sahalarında büyük tehlike

Zimbabve’nin 1970’li yıllardaki bağımsızlık savaşı Mozambik sınırı boyunca günümüze kadar uzanan korkunç izler bırakmış. “Mayınsız Dünya” vakfına göre dünyanın en yoğun mayın kuşaklarından biri bu bölgede uzanıyor. Bu mayın tarlaları genellikle konutların, okulların, hastanelerin yanı başında ve tarımsal olarak kullanılan arazilere döşenmiş durumda. Su kuyusuna, en yakın hastaneye veya okula giden yol tehlikeli, verimli topraklar kullanılamıyor, çocuklar oyun oynarken hayatlarını tehlikeye atıyor. 

Almanya’nın mayınsız bir dünya için gösterdiği çaba

Almanya Zimbabve’de ve diğer pek çok ülkede mayınsız bir dünya ortak hedefinde kararlı. Nisan 2024’te Dışişleri Bakanlığı insani mayın ve harp araç gereçleri temizliği için yeni stratejisini (2024’ten 2028’e kadar) yayınladı. Almanya uluslararası gündemin şekillendirilmesinde aktif rol oynuyor. Dışişleri Bakanlığı 2023 yılında 15 devlette ülkesel ve bölgesel projelerin yanı sıra bir çok küresel projeyi kapasite geliştirme ve ulusal makamlara danışmanlık, strateji geliştirme ve uluslararası standart belirleme için tanıtım konularında destekledi. Almanya 70 milyon Euro tutarında bir katılım ile önceki yıllarda olduğu gibi 2023’te de dünya çapında insani mayın ve harp araç gereçleri temizliğinde en büyük ikinci bağışçı oldu ve 2023 yılında Ottawa Sözleşmesi başkanlığını da yürüttü. 

Ottawa Sözleşmesi: 2025 yılına kadar mayınsız Zimbabve

2025 yılına kadar Zimbabve ve diğer 163 ülke mayınsız hale getirilecek – bu, 164 ülke arasında antipersonel mayınlarının yasaklanması için imzalanan bir uluslararası sözleşme olan Ottawa Sözleşmesinde öngörülüyor. Zimbabve’de dört uluslararası sivil toplum kuruluşu Zimbabve Mayın Temizleme Yetkilisi ZIMAC’ın “Mine Action Programme” için çalışıyor. Bunlardan biri NPA – Rosemary Chigariro’nun adına çalıştığı örgüt. NPA 2012’den beri Zimbabve’de mayınları temizliyor. Mine Action Review’a göre Rosemary’nin ve diğer mayın temizleyicilerinin çalışmaları sayesinde 2022 yılında Zimbabve’de 31.000’den fazla mayın etkisiz hale getirildi. 

NPA'da on kişilik bir ekibi yöneten Rosemary, "Çalıştığımız sahaların yakınında yaşayan insanlardan çok takdir alıyoruz" diyor. Temizlenen sahalar kullanıma açıldıktan sonra tekrar özgürce yaşıyorlar, tarlalarını ekip biçebiliyorlar, bu sayede gıda ve gelir elde ediyorlar.” İşlerinin son derece tehlikeli olması onları 2013’te NPA’ya başvurmaktan alıkoymadı. “O zamanlar geçici işlerde çalışıyordum ve NPA’nın mayın temizleyici eğitimi almak isteyen insanlar aradığı bir reklam afişi gördüm” diye hatırlıyor. Başvurdu, görüşmeye davet edildi ve birçok kondisyon testinden geçti. “En iyilerin arasında girdim ve hemen alındım” diyor gururla. Aldığı tamamlayıcı eğitimin ardından Zimbabve ve Mozambik sınırındaki Burma Vadisi’nde çalışacak ilk temizleme ekibinin bir parçası oldu. “Ben sadece ilk kadın değil aynı zamanda ekibin en genç üyesiydim” diye hatırlıyor. 

Mayın temizleme sonrasında yeni perspektifler

2015’te vadideki mayın sahasının temizliği tamamlandıktan sonra Tarım Bakanı temizlenmiş üç hektar araziyi çiftçilere verdi ve çalışmalarında maddi destek sağladı. Bugün çocuklar temizlenmiş bölgede tehlikeden uzak bir şekilde okula gidebiliyor, hastalar ve aileleri risk almadan en yakındaki hastaneye gidebiliyor ve daha öncesinde mayın sahasında bulunan bir su kuyusu artık güvenli bir şekilde kullanılabiliyor. 

Burma Vadisi’ndeki gibi örnekler Chigariro ve meslektaşlarının çalışmalarının insanların hayatlarında ne kadar büyük bir etkiye sahip olduğunu gösteriyor. Daha fazla güvenlikbir yana, daha az yoksulluğa, daha fazla gıda güvenliğine ve sağlık ve eğitim hizmetlerine daha iyi erişime katkıda bulunuyor.

Rosemary’nin işvereni NPA, mayın temizliğinin yanı sıra Zimbabve Mayın Temizleme Makamı ZIMAC’ı mayınlardan arta kalan kirliliğin risk yönetimi için kapsamlı bir strateji geliştirmesi ve risk vakaları için bir raporlama merkezi kurması konusunda da destekliyor. Bu çalışma Alman Dışişleri Bakanlığı tarafından fonlanan bir projenin parçası. 

Rosemary Mozambik sınırında üç hafta sürecek bir mayın temizleme görevi için tekrar yola çıktığında onu kocasından ve iki oğlundan ayıran 300 kilometre mesafe. “Başlangıçta ailem başıma bir şey gelebileceği konusunda endişeliydi. Fakat eşimin kendisi de mayın temizleyicisi olarak çalıştı ve tehlikeleri değerlendirebiliyor.” Rosemary işinin risklerine pragmatik bakıyor: “Tüm kurallara uyduğunuzda aslında hiçbir şey olamaz.” Ama yine de sıradan bir iş değil tabii. “İşimizin Zimbabve ve insanlar için önemli bir etkisi var. Bu bana gerçekten çok iyi hissettiriyor.”