Terörden sonra geri dönüş: Bir köy yeniden inşa ediliyor

Bulama Dadi bir anda köysüz kalan bir köy muhtarı olmuştu. Kerpiç kulübeler ve meralar tahrip edilmiş; Boko Haram teröründen kaçan 2.200 kadın, erkek ve çocuk tüm bölgeye dağılmıştı. Ngarannam muhtarlığını 20 yıldan daha uzun bir süre önce babasından devralan 50’lerinin başındaki zayıf adam yaşadıklarını “Zor zamanlardı” diye anlatıyor. Fulani, Kanuri, Shuwa ve Gamargu etnik gruplarına mensup insanlar Nijerya’nın kuzeydoğusundaki köyde birlikte yaşıyordu. Erkekler birlikte hayvanları güderken, kadınlar geleneksel şapkalar üretiyordu. Fakat terör grubu 2015 yılında köyü yakıp yok ettiğinde Bulama Dadi köy halkının dağılmasını izlemek zorunda kaldı. Köy sakinleri ancak bir sığınmacı kampında tekrar bir araya gelebildi. Bir daha tekrar Ngarannam’a geri dönmek o zaman için sadece cılız bir umuttan ötesi değildi.

Bulama Dadi durumun değiştiği 2019 yılının o gününü çok iyi hatırlıyor. “Hiç tanımadığımız insanlar bize doğru gelirken, kampta dışarıda oturuyorduk. Ngarannam sakinlerini arıyorlardı.“ Bugün gelenlerin Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı UNDP’nin çalışanları olduğunu biliyor. “Köyümüzün yeniden inşa edileceğini anlattılar”. Ngarannam, geçtiğimiz yıllarda Nijerya Hükümeti’nin UNDP ile birlikte yeniden kurduğu bölgedeki dokuz köyden biri. Bu sırada onları Almanya, İsveç, Birleşik Krallık, Hollanda ve AB destekledi. Köylerin yeniden kurulması bölgedeki güven ve istikrarı güçlendiren ve Kamerun, Çad, Nijer ve Nijerya’da Boko Haram teröründen etkilenen topluluklara yardımcı olan bir inisiyatifin parçası.

Ngarannam’a geri dönme ihtimalinin doğmasıyla birlikte Bulama Dadi nihayet tekrar kendisine biçtiği en önemli görevi yerine getirebilecekti: topluluğuyla ilgilenmek. Birçok toplantıda o ve diğer köy sakinleri UNDP ile birlikte yeni köylerinin nasıl görünmesi gerektiği konusunda istişarelerde bulundu. Bir okula ve revire sahip olmalıydı, ayrıca elektriğe ve suya. “Öncesinde bize hiç Ngarannam’a geri dönmek isteyip istemediğimizi sordular” diye anlatıyor köy muhtarı. Orada Boko Haram’ın kendilerine yaşattığı tüm acılara rağmen: “Herkes geri dönmek istiyordu, birimiz bile karşı çıkmadı.” 

Takip eden süreçte 500 ev, bir okul, 16 dükkânlı bir pazar yeri, bir revir ve bir 20.000 litre kapasiteye ve güneş enerjisiyle çalışan bir pompaya sahip su kulesi inşa edildi. Bulama Dadi planlama ve inşa aşamasına sürekli dahil edildi ve birçok köy sakini bir Cash-for-work programı üzerinden yeni köyün inşasında bizzat çalışıp şantiyede yardımcı oldular veya ağaçlar diktiler ve bunların mukabilinde yöreye uygun bir ücret aldı. Ayrıca 250 hane yeni bir iş kurmak veya eski işlerini tekrar kurmak için bir teşvik aldı. Bir diğer 250 aile ise tarımcılık için destek aldı.

Bulama Dadi köyündeki yaşantının köyün haritadan silinme riski taşıdığı dönem için sarf ettiği “Kriz” öncesine göre çok daha iyi durumda olduğu belirtiliyor. Boko Haram savaşçıları hükümet birliklerinden kaçarken Ngarannam civarındaki ormanlık alanlara gizlenmiş. Buralardan mütemadiyen köye saldırıp talan etmişler. Bir saldırı esnasında çok sayıda kadını öldürmüşler. Köyün tamamen tahrip edildiği 2015 yılına kadar uzun, gaddarca bir süreç yaşanmış. O zamanlar Nijerya’nın kuzeydoğusunda milyonlarca insan Ngarannam’daki insanlar gibi yerinden yurdundan olmuş ve iç sığınmacı olarak akrabalarının yanında veya kamplarda yaşamış. Birçoğu kalkınma inisiyatifi sayesinde geri dönebilmiş, Nijerya’nın üç eyaleti olan Adamawa, Borno ve Yobe’de toplamda 2.000’in üzerinde yeni ev inşa edilmiş.

Dışişleri Bakanlığı Kriz Önleme ve Kalkınma Yetkilisi Anke Feldhusen “Ngarannam’ın yeniden inşası, kriz ülkelerindeki insanların – en ağır suçlara maruz kaldıktan sonra bile – yine bir gelecek inşa edebileceklerine dair iyi bir örnek“ diye anlatıyor. Almanya terörizme aktif bir şekilde karşı çıkarak insanların yararına bir şeyleri harekete geçirmek için çaba gösterdi. “Köy sakinleri, ülkelerinin kendileriyle ilgilendiğinin  ve güvenlikleri için çaba harcadığının farkında. Birçok şeyin yanında pazar yerlerinin ve okulların da kurulmasıyla temel ihtiyaçları tekrar sağlanıyor.” Bu sayede kalıcı bir barışın temelini oluşturan güven ortamının oluştuğunu ifade ediyor. 

Kendisi de 17 çocuk babası olan ve günümüzde köyde tekrar hayvancılık işine girişen Bulama Dadi, insanların Ngarannam’da kendini yine güvende hissettiğini teyit ediyor. Köy daha iyi korunuyor, yaklaşık 30 personele sahip bir polis merkezi ve köyü çevreleyen beş kilometre uzunluğunda bir hendek var. Bulama Dadi kendisi ve köy cemaati için ne mi diliyor? “Çocuklar ve gençler için burslar” diyor. Böylece Ngarannam’da ilkokulu bitirdikten sonra öğrenmeye devam edebilirler.