Fizikçi Stefan Hell
Stefan Hell Aralık 2014 tarihinde Nobel Kimya Ödülü’nü alacak.
“Yine mi Göttingen” demiş olabilir kimi doğa bilimleri meraklıları Kimya Nobeli’nin Biyofiziksel Kimya için Max Planck Enstitüsü (MPI) direktörü ve Göttingen Üniversitesi profesörlerinden Stefan Hell’e verileceği açıklandığında. Bu ödülle birlikte üniversite kuruluşundan bu yana 46 Nobel ödülü sahibini çatısı altında barındırmış oldu. Fakat Stefan Hell’in bağlantılı olduğu diğer kuruluşlar da Araştırma konusunda en ileri konumda: Göttingen’deki Biyofiziksel Kimya alanında çalışan MPI’nin yanısıra Heidelberg Alman Kanser Araştırmaları Merkezi ve kimyacının hem mezun olduğu hem de hala dersler verdiği Heidelberg Üniversitesi de bunlara dahil.
Hell araştırma dünyasının zirvesine çıkarken yüzyılı aşkın süredir kafaları kurcalayan bir sorunu çözmeyi başardı. 1873 yılından bu yana adını ışın mikroskoplarında Alman fizikçi Ernst Abbe’den alan “Abbe limiti”nin aşılamayacağı varsayılıyordu: Bu yasaya göre dalgalar halinde yayılan ışık mikroskop belli bir noktaya odaklandığında difraksiyona uğrar. Ortaya çıkan bu ışık lekesi en iyi halde dahi en az 200 nanometre büyüklüğe sahip bir dalga boyuna sahiptir. Stefan Hell ise çözünürlükte ortaya çıkan bu sınırı ilk olarak 1999 yılında deneysel olarak hayata geçirmeyi başardığı STED (Stimulated Emission Depletion) yöntemi ile aşmayı başardı.
Nanometrik çözünürlükte hücreler
STED mikroskobu iki lazer ışını kullanıyor: İlk ışın mikroskop altındaki molekülleri aydınlatırken ikinci ışın tüm resmin bulanıklaşmasın yol açan dağınık dış çeperleri karartıyor. Böylece küçücük noktaları dahi net bir görüntüyle gözlemlemek ve net kontürlere sahip bir resim elde etmek mümkün oluyor. Fakat dahi mucit Stefan Hell yaptığı bu buluşla yetinmeyip geçtiğimiz yıllarda mikroskop teknolojisini sürekli geliştirmeye devam etti. STED yöntemiyle canlı insan hücrelerine büyüleyici bir bakış atmayı olanaklı kıldı ve bir hücrenin yaşamını nanometrik çözünürlükte filme aldı. Bu yöntem kanser araştırmalarından alzheimer, otizm ya da parkinson gibi nörolojik hastalıklarla mücadele gibi pek çok alanda kullanılıyor.
Nobel Kimya Ödülü 10 Aralık 2014’te Stockholm’de verilecek
www.uni-goettingen.de/de/57981.html