Seyyar mahkemeyle yollarda

“Şahane bir deneyim” – Savcı Sabine Arnold Güney Sudan’da geçirdiği zamanını işte böyle özetliyor. Bir buçuk yıl sonra Orta Afrika ülkesinden Hamburg’a henüz geri döndü ve hâlâ çok coşkulu. 38 yaşındaki savcı Birleşmiş Milletler Güney Sudan Görevi’nde (UNMISS) hukuk danışmanı olarak geçirdiği zamanın ilham verici olduğunu söylüyor. Tabii ki Güney Sudan’daki insanlar için yararlı oldu: Güney Sudanlı avukat Andiro Gaaro “BM Barış Güçleri’nin genel varlığı sayesinde Güney Sudan’daki topluluklar daha az Barış Gücü Birliği’nin olduğu bölgelere göre kendini daha güvende hissediyor” diye bildiriyor.

Ancak, bu süre zarfında hayatın çok rahat da olduğunu düşünmemek gerek. Güney Sudan istikrarsız bir ülke. Henüz on yaşını bile doldurmamış olan ve Sudan’dan bağımsızlığını ancak 2011 yılında kazanan devlet mütemadiyen iç çatışmaların ve kabile savaşlarının esiri olmaya devam ediyor. 2013 ile 2018 yılları arası cumhurbaşkanının ve cumhurbaşkanı yardımcısının taraftarları arasında yine bir iç savaş patlak verdi. Afrika Birliği’nin baskısı üzerine nihayetinde her iki taraf da 2018 yılında görüşmeleri kabul etti ve bu görüşmeleri barış anlaşmasıyla sonlandırdılar. Yine de çatışmalar ara sıra alevleniyor ve ağır insan hakları ihlalleriyle birlikte yeni bir iç savaş korkusu büyük.

Görev birçok kez genişletildi

Devletin kuruluşundan beri Birleşmiş Milletler UNMISS ile Güney Sudan’daki gelişime eşlik ediyor. Huzursuzluklara karşı bir tepki olarak görev birçok kez önemli ölçüde genişletildi. Bu arada 15.000’in üzerindeki güçle birlikte Mali’deki MINUSMA’dan sonra şimdiye kadarki en büyük ikinci BM operasyonu. Görevin esas itibariyle üç aşaması var: barışı sağlamlaştırmak, sivil halkı korumak ve hukuk sisteminin daha da geliştirerek güçlendirmek.

Bir hukukçu ve savcı olarak Sabine Arnold özellikle de son aşamaya katkı sağladı. Kasım 2021 tarihinde Alman hukuk danışmanı olarak Birleşmiş Milletler yetkisi altında yeni görevine başladı. Başkent Juba’da altı ay geçirdi, daha sonra yüzlerce kilometre kuzeydoğuda, önce Aweil’de ardından Kuajok’da çalıştı. Her ikisi de bölgesel başkent olan bu şehirlerin biri kurak diğeri ise Sue-Jur nehri üzerinde olduğu için biraz daha yeşil.

Orada yaşayan tüm BM mensupları gibi Sabine Arnold da yerleşke denen etrafı çevrili, gözetlenen bir konteyner kentte yaşıyor. Herkesin yaklaşık 25 metrekarelik bir alanı var ve akşamları sokağa çıkma yasağı uygulanıyor. Gönderilen herkes “Durumun her an kızışabileceğinin” farkında. Bu nedenle güvenlik gereksinimlerine harfiyen uymak gerekiyor. Asla tek başına arabaya binilmiyor, en az iki araçla konvoy halinde seyahat ediliyor, uydu telefonunun daima yanınızda olması gerekiyor.

Yine de Arnold Afrika’daki geçirdiği zamandan asla pişman değil. Bir fark yaratmayı, genç bir devleti daha fazla hukukun üstünlüğü yolunda en azından nokta atış desteklemeyi başardı. Bu yüzden önceleri, genellikle kabilenin en büyüğünün adalet dağıttığı bir ülkede birçok kez haftalarca seyyar bir mahkemeyle yollara düştü.

Güney Sudan ceza hukuku bilgisi

Bu nedenle Juba’daki Adalet Bakanlığı sürekli bir noktadan diğerine giden ve çadırlarda davalara bakan mahkemeler kuruyor. BM tarafından mali ve personel olarak destekleniyorlar. Sabine Arnold uluslararası savcı olarak oradaydı. İnsanlar basit bir hırsızlıktan şiddet ve cinayete kadar çeşitli suçlamalarla mahkemeye başvuruyordu. Arnold’un görevi uluslararası hukukçuları desteklemek ve onlara danışmanlık yapmaktı. Bunun için hem kapsamlı bir genel hukuk bilgisine hem de Güney Sudan Ceza Hukuku’na hakim olması gerekiyordu. Bu özel bilgileri zamanla kendi kendine edindi. Güney Sudanlı avukat Gaaro “Güney Sudanlı bir avukat olarak Almanya’dan gelen uzmanlarla iş birliği yapmak benim için gerçekten heyecan verici ve faydalı” diyor. “Çünkü beraberlerinde getirdikleri uzmanlık bilgisi bu yolda bize çok yardımcı oldu. Bu özellikle de UNMISS’e gelmeden önce savcı ve hakim olarak görev yapan Sabine için geçerli.”

Sabine Arnold için “İnsanların bu tür bir yargılamaya nasıl tepki verdiklerini, başlangıçtaki çekimserlikten sonra nasıl kabullendiklerini ve kısa sürede nasıl büyük talep gördüğünü” görmek etkileyiciydi. Çünkü yerel şeflerin kararlarının aksine mahkeme kararları tüm ülkede geçerli.

Ayrıca Arnold hukukçuların yanı sıra güvenlik güçleri için de ileri eğitimler düzenledi ve uzlaşma diyaloglarına katıldı. En büyük zorluk ne okuma ne yazma bilen insanlarla tanışması oldu. Mesela PowerPoint sunumuyla önceden hazırladığı bir konferansı kısa bir süre içinde bir ağacın altında yerde bir konuşmaya dönüştürmek zorunda kaldı, bu yüzden sürekli çok esnek olmak zorundaydı.

Hamburg’daki yazı masasına geri dönen Arnold gelecekte de sınırları aşan davalarla çalışmaya devam edecek. Bu halihazırda Almanca-Fransızca çift anadal ile tamamladığı hukuk eğitiminin sağladığı uluslararası profiline uyuyor. Arnold Güney Sudan’da geçirdiği zamanın kesinlikle yurt dışında geçirdiği son zaman olmadığını söylüyor.