Peacekeeping dönüşümde

Peacekeeping nedir?

Barış gücü görevleri ülkeleri çatışmadan çıkarmak ve tekrar barışçı bir yola sokmak için katkı sağlamaktadır. Böylesi operasyonlar Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından hayata geçirilir, bir görevle ilişkilendirilir ve genellikle ziyaret edilen ülke tarafından yetkilendirilir. Bunlar bizzat BM tarafından veya NATO, AB veya Afrika Birliği üzerinden organize ve komuta edilir. Barış gücü görevleri BM Antlaşması’nda öngörülmemiş olmasına rağmen yıllar içinde barış zemininin oluşturulması ve muhafaza edilmesi açısından önemli bir enstrümana dönüştüler. Geçtiğimiz 75 yıl içinde 71 BM Barış Gücü Görevi gerçekleşti ve bunlarda 125 ülkeden iki milyon kadın ve erkek görev yaptı.

Peacekeeper tam olarak ne yapıyor?

Görevleri, çözmeye uğraştıkları çatışmalar kadar çok farklı olabiliyor. Yine de şimdiye kadarki görevler karşılaştırılabilir profillere sahipler. Neredeyse her zaman bir güvence veya koruma biçimi söz konusu, bu yüzden çoğu kez askerler veya polisler bir görevin parçası oluyor. Ancak mühendislik, seçimlerin gözlemlenmesi veya çatışmalarda arabuluculuk alanlarında uzmanlar da göreve dahil olabiliyor. Operasyonlardaki personel gönüllük esasına dayanarak BM üye ülkelerinden geliyor. Peacekeeperların kendi alanlarında eğitim almış ve profesyonel bilgi birikimine sahip olması gerekiyor.

BM Barış Gücü Görevleri ile ilgili talepler zaman içinde nasıl değişti?
Dünya üzerindeki meydan okumalar ve krizler gitgide daha karmaşık bir hal alıyor. Bu doğrultuda barış gücü görevlerinin görev yelpazesi çok değişti. Barış gücü görevleri günümüzde “çok boyutlu” ve tamamen askeri faaliyetlerin – örneğin sınırların güvence altına alınması ve gözetlenmesi – yanında birçok sivil görevi de üstleniyor. Göreve bağlı olarak örneğin çatışma tarafları arasında arabuluculuk yapabilir, güvenli sektörünün reformlarını destekleyebilir, seçimleri gözlemleyebilir, hukuk devleti kurumlarını kurmaya yardımcı olabilir veya insan haklarını koruyabilir. Böylesi görevlerde askeri, polis ve sivil güçler el ele birlikte çalışıyor. Bunun dışında “Özel politik görevler” söz konusu oluyor ve bunların hiçbir askeri bileşeni olmamakla birlikte, sadece çatışmaların işlenmesinin sivil formlarına odaklanıyor. Şu anda on iki klasik BM Peacekeeping operasyonu ve bunun yaklaşık üç katı “Özel politik görevler” yürütülüyor.

Peacekeeperlar özellikle hangi ülkelerden geliyor?

BM Barış Gücü Operasyonları’nın askeri ve polis personeli geleneksel olarak özellikle gelişmekte olan ve yeni sanayileşen ülkelerden geliyor. Listenin başını Bangladeş, Nepal, Hindistan, Ruanda veya Pakistan gibi ülkeler çekiyor. Sanayileşmiş ülke olarak ancak İtalya 24. sırada. Almanya ise 33. sırada yer alıyor.

Almanya’nın uluslararası barış gücü görevlerinde katkısı ne?

Almanya an itibariyle askerleri, polisleri ve sivil personeli ile dört BM Barış Gücü Görevi’ne ve üç “Özel Politik Görev”e katılıyor. Ayrıca Almanya dördüncü büyük katkı sağlayan ülke – ABD, Çin ve Japonya’nın ardından – barış gücü görevlerinin bütçesine önemli katkı sağlıyor. Bunun haricinde Almanya Federal Cumhuriyeti BM tarafından görevlendirilmiş, ancak NATO, AB veya OSZE gibi başka organizasyonlar tarafından yürütülen operasyonlara katılıyor, örneğin Ermenistan’da.

Alman askerleri şu anda nerede operasyonda ve hangi görevleri yerine getiriyorlar?

Alman askerleri BM operasyonları çerçevesinde Lübnan’da (UNIFIL), Güney Sudan’da (UNMISS), Mali’de (MINUSMA) ve Batı Sahra’da konuşlanmış vaziyette, bu arada açık ara en büyük askeri birlik 1.000’in üzerinde askerle Mali’de görevini sürdürüyor. Bundestag (Federal Almanya Meclisi) bununla ilgili görevi Mayıs 2023’te son kez bir yıllığına uzattı. Ağır politik koşullar ve artık yeterince işbirliği yapmayan bir rejim Federal Hükûmet’in görevden geri çekilmesine neden oldu. UNIFIL’deki birlik 300 kişi ile gerçi bariz şekilde daha küçük, ancak Almanya buradaki filo birliğini yönetiyor. Güney Sudan’daki görevde şu anda 14 Alman katılım sağlarken, Batı Sahra’da ise dört askeri gözlemci görev yapıyor. Somali, Kosova ve Sudan’daki üç salt politik görevde Almanya her birinde beş kadar sivil görevli ile temsil ediliyor.

İnovatif teknolojiler barış gücü görevlerini nasıl daha etkili hale getirebilir?

Modern yardımcı gereçler barış gücü görevlerini işlerinde destekleyebilir. Bu örneğin “Comprehensive Pliening and Performance Assessment System” (CPAS) programında olduğu gibi durum raporunu hassas bir şekilde ele alan veriler için geçerli. Bu program ülkedeki durum raporunu bir barış gücü birliğinin tedbirleri ile karşılaştırıyor ve performansını değerlendiriyor. Aynı şekilde keşif dronları bir durum raporunu tamamlayabilir ve BM görevinin nokta atışı etkinliklerini mümkün kılabilir. BM Genel Sekreteri António Guterres “Action form Peacekeeping” ile bir reform gündemini ortaya attı ve dijitalleşme de bunun bir parçası.

Barış gücü görevleri ne kadar etkili?

BM kendi verdiği bilgilere göre geçtiğimiz 75 yılda bir düzine çatışmayı başarıyla sona erdirdi, örneğin Kamboçya, El Salvador, Guatemala, Mozambik veya Namibya’da. BM diğer görevlerde ise tansiyonu düşürücü bir rol oynadı, örneğin Liberya, Haiti veya Sierra Leone’de. Ancak şiddet ve acının önlenemediği veya önüne set çekilemediği vakalar da söz konusu. Örneğin Somali, Ruanda veya 1990’lı yıllarda eski Yugoslavya’da yaşanan olaylar gibi. Bu bağlamda bilanço karışık. Ancak barış gücü birliklerinin nispeten düşük bütçeli olduğu şüphesiz: An itibariyle küresel askeri harcamaların yüzde 0,5 kadarına mal olurken karşılığında büyük işler başarıyorlar.