Peacekeeping w fazie przemian

Czym jest Peacekeeping?

Misje pokojowe przyczyniają się do rozwiązywania konfliktów w krajach i przywracania w nich pokoju. Takie misje są zwykle powoływane przez Radę Bezpieczeństwa ONZ, wyposażane w mandat i z reguły autoryzowane przez kraj przyjmujący. Mogą być organizowane i dowodzone przez samą ONZ lub organizacje takie jak NATO, UE czy Unia Afrykańska. Chociaż misje pokojowe nie były przewidziane w Karcie Narodów Zjednoczonych, w przeciągu lat stały się ważnym instrumentem budowania i zapewniania pokoju. Przez ostatnich 75 lat było 71 misji pokojowych ONZ, w których udział wzięło dwa miliony kobiet i mężczyzn ze 125 krajów.

Co dokładnie robią rozjemcy?

Ich zadania są tak samo różnorodne jak konflikty, o rozwiązanie których zabiegają. Mimo to większość dotychczasowych misji ma podobne profile. Prawie zawsze chodzi o formę zabezpieczenia lub ochrony, wskutek czego w misji pokojowej uczestniczą przede wszystkim żołnierze i policjanci. Udział mogą wziąć także specjaliści z branży inżynieryjnej, obserwacji wyborów czy mediacji w konfliktach. Personel misji pochodzi z krajów członkowskich ONZ, które delegują go dobrowolnie. Rozjemcy muszą być przeszkoleni na swoim terenie i posiadać profesjonalne kompetencje.

Jak zmieniały się z biegiem czasu wymagania dotyczące misji pokojowych ONZ?
Wyzwania i kryzysy na świecie są coraz bardziej złożone. Odpowiednio znacząco rozszerzyło się spektrum zadań misji pokojowych. Są one dziś zazwyczaj „wielowymiarowe” i oprócz działalności typowo militarnej – jak np. zabezpieczenia czy obserwacji granic – przejmują także wiele zadań cywilnych. W zależności od mandatu mogą np. pośredniczyć między stronami konfliktu, wspierać reformy sektora bezpieczeństwa, nadzorować wybory, pomagać w tworzeniu instytucji publiczno-prawnych oraz stać na straży praw człowieka. W takich misjach wspólnie pracują siły wojskowe, policyjne i cywilne. Ponadto są tak zwane „specjalne misje polityczne”, które w ogóle nie mają elementu militarnego, ale koncentrują się wyłącznie na cywilnych formach rozwiązywania konfliktów. Do tej pory było dwanaście klasycznych misji pokojowych ONZ i około trzy razy tyle „specjalnych misji politycznych”.

Z jakich krajów najczęściej przybywają rozjemcy?

Personel wojskowy i policyjny do operacji pokojowych ONZ pochodzi tradycyjnie głównie z krajów rozwijających się i nowo uprzemysłowionych. Na szczycie listy znajdują się kraje takie jak Bangladesz, Nepal, Indie, Rwanda czy Pakistan. Dopiero na 24. miejscu znajduje się kraj uprzemysłowiony – Włochy. Niemcy zajmują 33. miejsce.

Jaki jest udział Niemiec w międzynarodowych misjach pokojowych?

Żołnierze, policjanci oraz personel cywilny z Niemiec uczestniczyli do tej pory w czterech misjach pokojowych ONZ i trzech „specjalnych misjach politycznych”. Ponadto Niemcy jako czwarty co do wielkości płatnik składek – obok USA, Chin i Japonii – przyczynia się w dużej mierze do budżetu misji pokojowych. Dodatkowo Niemcy uczestniczą w misjach, które są zlecone przez ONZ, ale prowadzone przez inne organizacje, takie jak NATO, UE czy OBWE, jak np. w Armenii.

Gdzie byli do tej pory niemieccy żołnierzy na misjach i jakie mieli zadania?

Niemieccy żołnierze stacjonują obecnie w ramach operacji ONZ w Libanie (UNIFIL), Południowym Sudanie (UNMISS), Mali (MINUSMA) i na Zachodniej Saharze, przy czym największy kontyngent wojskowy, liczący ponad 1000 żołnierzy, jest na misji w Mali. Mandat na tę misję Bundestag przedłużył po raz ostatni w maju 2023 r. na kolejny rok. Trudne warunki polityczne i niewystarczająco współpracujący reżim skłoniły rząd federalny do wycofania się z misji. Kontyngent w UNIFIL liczący średnio 300 osób jest wprawdzie znacznie mniejszy, Niemcy kierują jednak eskadrą marynarki wojennej. W misji w Południowym Sudanie uczestniczy obecnie 14 Niemców, natomiast na Zachodniej Saharze czterech obserwatorów wojskowych. W trzech typowo politycznych misjach w Somalii, Kosowie i Sudanie Niemcy mają do pięciu delegatów cywilnych.

Jak innowacyjne technologie mogą wpłynąć na skuteczność misji pokojowych?

Nowoczesne środki pomocnicze mogą wspierać pracę misji pokojowych. Dotyczy to danych, które precyzują obrazy sytuacyjne, jak w programie „Comprehensive Planning and Performance Assessment System” (CPAS), który porównuje położenie w kraju z działaniami wojsk pokojowych i ocenia ich skuteczność. Drony mogą również uzupełniać obraz sytuacyjny i umożliwiać precyzyjne działania misji ONZ. Sekretarz generalny ONZ António Guterres poprzez akcję „Action for Peacekeeping” zainicjował agendę reform, w której jednym z punktów jest cyfryzacja.

Na ile skuteczne są misje pokojowe?

Według własnych danych ONZ skutecznie zakończyła w ciągu ostatnich 75 lat dziesiątki konfliktów, np. w Kambodży, Salwadorze, Gwatemali, Mozambiku czy Namibii. W innych misjach ONZ pełniła funkcję deeskalacji, jak np. w Liberii, Haiti czy Sierra Leone. Były jednak także przypadki, w których nie udało się ograniczyć ani stłumić przemocy i cierpienia. Dotyczy to np. wydarzeń w Somalii, Rwandzie czy w dawnej Jugosławii w latach 90. Bilans nie jest więc jednolity. Bez wątpienia jednak siły pokojowe są stosunkowo niedrogie: obecnie stanowią zaledwie 0,5% globalnych wydatków na wojsko – a mają bardzo duże osiągnięcia.