Nakit paraya veda mı?
Almanlar nakit para harcamayı severken kimi ülkeler nakit para transferini sınırlayan düzenlemeler getiriyor ve bilimciler tartışıyor. Her pozisyonun kendince haklı tarafları var. Duruma genel bir bakış.
Ortalama Alman’ın cüzdanına bir göz atınca ortaya çıkan görüntü bu: Yetişkin Almanlar Federal Banka’nın verilerine göre cüzdanlarında kağıt ve madeni para olarak toplam ortalama 103 Avro bulunduruyor. Cüzdanlarda nakitin yanısıra ATM ve kredi kartları yer alırken günümüzde akıllı telefon ya da internet aracılığıyla da sıklıkla ödeme yapılıyor.
Fakat tercih genellikle nakit ödemeden yana: Almanya’daki beş para alışverişinden dördü bu yolla gerçekleşiyor. Fakat istatistiklerin de gösterdiği üzere kişilerin yaşı küçüldükçe nakit dışı ödemelere eğilim ihtimali de artıyor.
Sıklıkla yeniden gündeme gelen nakit paranın geleceğinin ne olduğu ve ne olması gerektiği tartışmasına da uyan bir resim. On bir AB ülkesinde nakit parayla yapılabilecek alışverişlerin miktarını sınırlayan kesin yasalar halihazırda mevcut. Polonya’da bu sınır 15.000 Avro’yken Portekiz ve İtalya’da yalnızca 1000 Avro. Fransa’da da 2015 Eylülünden itibaren yerli halkın kendi arasındaki alışverişlerde bu sınır geçerli olacak.
Uyuşturucu ticaretine, yolsuzluğa ve kayıt dışı çalışmaya son
Almanya’da bir uygulama kapsamındaki “ekonomi akil insanları”ndan Peter Bofinger gibi nakit para karşıtları nakitin tamamen ortadan kalkacağı bir para akışında hem zamandan hem de maddi açıdan önemli bir tasarruf sağlanacağını savunuyorlar. Böylece yalnızca süper markette para üstünü beklerken kaybedilen zamanın sonu geleceği gibi tüm para akışı denetlenebilir hale geldiğinde kayıt dışı çalışma da çok daha zor hale getirilebilecek. Yolsuzlukların örtbas edilmesi daha da zorlaşırken bu durum uyuşturucu tüccarları için de bir sorun haline gelecek. Şirketler içinse sahte para denetlemesi ya da nakit transferleri gibi transfer masrafları da ortadan kalkacak. Son olarak da iktisat uzmanları, faizlerin düşük ya da negatif olduğu zamanlarda büyük miktarlarda paranın yastık altında saklanmasının son bulmasının da para politikaları açısından daha iyi kontrol olanakları sağlayacağını öngörüyorlar.
Beş “ekonomi akili”nden bir diğeri olan Lars Feld ve nakit paranın diğer savunucularıysa para alışverişinin yalnızca sanal hale getirilmesiyle kolaylıkla ortaya çıkabilecek mutlak biçimde izlenebilir para akışına karşı uyarıyor. Bu kesim, vatandaşları tercih ettikleri ödeme aracından mahrum etmek için geçerli bir gerekçenin olmadığını ve seçim hakkının korunması gerektiğini dile getiriyor. Nakit savunucuları Fiodor Dostoyevski’ye ithaf edilen bir sözü de sıklıkla anmaktan geri kalmıyorlar: “Para kalıba dökülmüş özgürlüktür.”
