“Demokrasi olağan bir durum değil”

“Peki fikir özgürlüğü ne olacak?” diye provokatif bir soru geliyor. Odada kısa süreli bir sessizlik oluyor, ardından genç bir kadın söz alıyor: “Tabi ki fikrini söyleyebilirsin fakat başka insanları hakir görmeden.” Grup başını sallıyor. Aşırı sağcı sloganlarla başa çıkmak başta olmak üzere argümantasyon eğitimi tam gaz devam ediyor. Mesele hazırcevaplık değil; duruş, demokrasi ve haysiyet. 

Kâr amacı gütmeyen “Unutmaya karşı – Demokrasi İçin” derneği (GVFD) tam da bu değerler için 30 yılı aşkın bir süredir çalışıyor. Eski SPD lideri Hans-Jochen Vogel tarafından 1993 yılında aşırı sağ motivasyonlu saldırılara tepki olarak kurulan dernek canlı bir demokrasi için tarihi, eğitimi ve siyasi katılımı bir araya getiriyor. O zamandan beri GVFD’nin başında tanınmış şahsiyetler yer aldı, mesela eski Almanya Cumhurbaşkanı Joachim Gauck. 2020’den bu yana ise derneği Federal Anayasa Mahkemesi eski başkanı Andreas Voßkuhle yönetiyor. 

Demokratik tutumun temeli 

Demokrasi Gelişimi ve Çatışma Yönetimi Başkanı Liane Czeremin “İnsanları anma kültürünü hayata geçirmeleri ve demokratik değerlere katkı sağlamaları konusunda yetkin hale getirmek istiyoruz” diyor. Meselenin tarih bilinciyle, NS dönemi ve SED diktatörlüğü ile hesaplaşmak olduğunu söylüyor – bugün demokratik tutumun temeli olarak.  

Ülke çapında 2.300’ün üzerinde üyesi, 43 çalışma grubu ve yılda 500’ün üzerinde projeyle GVFD sivil toplum eğitimi çalışmalarında merkezi bir aktör. Bir odak noktası da gençler: Mesela anma yeri projelerinde gençler arabulucu rolünü kendileri üstleniyor, Nazi tarafından kovuşturulmuş kişilerin bölgesel biyografileriyle uğraşıyor ya da görgü tanıklarıyla röportajlar yapıyor. Yetişkin eğitiminde diğerlerinin yanı sıra polisler demokratik duruşları güçlendirmek ve yaygınlaştırmak için “demokrasi danışmanları” eğitimi alıyor. 

Tansiyonu yükseltmeden tartışmak 

Sık sorulan formatlardan biri de GVFD’nin sunduğu tartışma eğitimleri. Eğitim Ve Beceri Geliştirme Grup Başkanı Larissa Bothe bu eğitimlerin pek çoğunu kendi yönetiyor: “Toplumsal iklim gitgide sertleşiyor, günlük hayatta kutuplaşma artıyor. Pek çok kişi şunu soruyor: Bu durumda nasıl tepki vermeliyim?” 

Bothe’ye göre hazır bir senaryo ya da başarı formülü yok. “Önemli olan kendi duruşunun bilincinde olmak. Açık, sakin ve saygılı kalınabilir.” Yani: Soru sormak, ilgi göstermek, ben mesajı göndermek, saldırmamak ya da ifşa etmemek. “Biz stratejiler ve duygu aktarıyoruz: Yalnız değilim, duruş göstermeliyim.” Bu sayede dernek tam anlamıyla “unutulmaya karşı ve demokrasi için” çalışıyor. Çünkü Liane Czeremin’in de formüle ettiği gibi: “Demokrasi olağan bir durum değildir, bir süreçtir ve hepimizin üzerine düşen görevler var.”