Almanya Temel Yasa’nın 75. Yılını kutluyor
Temel Yasa’nın 23 Mayıs 1949 yılında imzalanmasıyla birlikte Federal Almanya Cumhuriyeti kuruldu. Alman anayasası birçok ülke için örnek teşkil ediyor.
Metni 23 Mayıs 1949 tarihinde Bonn’da törenle imzalanan ince kitap sadece 1396 gram ağırlığında. Fakat içeriği olağanüstü ağırlığa sahip: Pädagogische Akademie’de imzalanan Temel Yasa, İkinci Dünya Savaşı sona erdikten dört yıl sonra kurulan Federal Almanya Cumhuriyeti’nin hukuki temelini oluşturuyor. Daha sonra birinci şansölye olacak Konrad Adenauer, Parlamento Konseyi’nin başkanı olarak “Bugün Temel Yasa’nın imzalanmasından ve ilan edilmesinden sonra Federal Almanya Cumhuriyeti tarihte yerini alacak” demişti.
Parlamento Konseyi Temel Yasa üzerinde çalışıyor
Bu konsey 1 Eylül 1948 tarihinde Bonn’da ilk kez toplandı. Çeşitli politik partileri temsil eden 61 erkek ve dört kadın bu konseyin üyesiydi. Onlar çalışmalarıyla Nasyonal Sosyalizm döneminden sonra Alman demokrasisinin temellerini atma hedefi etrafında birleşiyorlardı. Bilinçli olarak bir anayasa değil, bir temel yasa oluşturmak istiyorlardı. Bu Almanya’nın bölünmesi göz önünde bulundurularak Batı Almanya olarak Federal Almanya Cumhuriyeti’nin geçici mahiyetini ortaya koymayı amaçlıyordu. Temel Yasa’nın ilan edilmesinden neredeyse beş ay sonra Ekim 1949’da Demokratik Almanya Cumhuriyeti (DDR) savaş sonrasında bölünen ülkenin doğusunda kuruldu. Bölünmüş Almanya ancak duvarın yıkılması 1989 ve yeniden birleşme 1990 sonrasında tekrar birleşmiş oldu.
Almanya Federal Meclis Başkanı Bärbel Bas, Eylül 2023’te 75 yıl önceki konseyin kuruluşu vesilesiyle yapılan bir kutlama töreninde “Parlamento Konseyi Alman tarihinin en karanlık sayfasından ders çıkarttı” dedi. “Bugün müteşekkir ve gururlu bir şekilde geriye dönüp bakabiliriz, geçici düzenleme olan Temel Yasa bir başarı hikayesine dönüştü.”
"İnsan onuru dokunulmazdır”
1949 yılında ilan edilen Temel Yasa günümüze kadar geçerli ve damga vuran birinci madde ile başlıyor: "İnsan onuru dokunulmazdır.” Ona riayet etmek ve onu korumak, tüm devlet erklerinin yükümlülüğüdür.“ 19. maddeye kadar diğer temel haklar takip ediyor, bunlar örneğin düşünce özgürlüğünü ve basın özgürlüğünü, inanç özgürlüğünü ve hak eşitliğini teminat altına alıyor. Madde 20’de devlet yapısının prensipleri yazıya dökülmüştür ve şu kelimelerle başlar: “Federal Almanya Cumhuriyeti demokratik ve sosyal bir federe devlettir.”
Temel Yasa’nın toplam 146 maddesinde ayrıca federal devlet ve eyaletler ile ilgili genel düzenlemeler, federal hükümet ve federal meclis gibi her bir anayasa organına, yasamaya, eyalet yönetimine, yargıya ve mali sisteme dair direktifler bulunmaktadır.
Temel Yasa’da 1949’dan beri yapılan değişiklikler
Temel Yasa 79. Madde uyarınca sadece her defasındaFederal Meclis üyelerinin üçte iki çoğunluğunun ve eyaletlerin temsilcisi olarak Federal Konsey’in oylarıyla değiştirilebilir. İnsan onurunun korunması gibi temel prensiplerin değiştirilmesine izin verilmemektedir. Böylece gerçi Mayıs 1949’dan sonra anayasada çok sayıda değişiklik yapılmasına rağmen Temel Yasa’nın ana hatları ve karakteri değişmeden kaldı.
Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier 2024 yılında Temel Yasa’nın 75. yılı itibariyle “Anayasamız gurur duyabileceğimiz bir şey” dedi. “Her bir insanı koruyor ve onurlandırıyor”. Ayrıca içinde politikanın serpilebileceği sağlam bir iskelet sunuyor.” “Bu temeli ülkemiz bugüne kadar, işler zorlaştığında bile, iyi taşıdı.” Şundan da emin: “Bizi geleceğe de taşıyacak.”
Yeniden birleşme 1990’dan beri Alman anayasası
Temel Yasa 1990 yılındaki yeniden birleşme sonrasında tüm Almanya için geçerli. 31 Ağustos 1990 tarihindeki birleşme antlaşmasında Federal Almanya Cumhuriyeti ve Demokratik Almanya Cumhuriyeti hükümetleri, Doğu Almanya’daki eyaletlerin Temel Yasa’nın geçerlilik alanına dahil olacaklarını kararlaştırdı. O zamandan beri önsözde Almanların “Kendi özgür iradeleriyle Almanya’nın birliğini ve özgürlüğünü tamamladıkları” yazıyor. “Böylece bu Temel Yasa tüm Alman halkı için geçerlidir”. Doğu Almanya’nın Federal Almanya Cumhuriyeti’ne katılması, Alman yeniden birleşmesine dair resmi adımdı ve o zamandan beri 3 Ekim tarihinde Alman Birliği Günü olarak kutlanıyor.
Diğer ülkelerin anayasaları için örnek teşkil eden Temel Yasa
Günümüzde Temel Yasa dünyanın geçerli en eski anayasalarından biri sayılıyor. Diğer ülkeler kendi anayasalarını şekillendirmek için onu örnek alıyor. Temel Yasa’nın liberal ve demokratik bir hukuk ülkesi için temel oluşturmasına rağmen bunun vatandaşlar tarafından desteklendiğinin altını Almanya Şansölyesi Olaf Scholz da çiziyor: “Demokrasiyi yaşatan sadece anayasadaki önemli maddeler değil, bilakis vatandaş olarak bizlerin onları desteklemesi, bizlerin onları içten altını oymaya çalışanlara karşı koruması ve savunması da yaşatıyor.”
