“İnsan hakları olmadan olmaz”
Büyükelçi ve Cenevre’de İnsan Hakları Konseyi Başkanı Joachim Rücker’le krizler ve çatışmalarda insan haklarının önemi üzerine bir söyleşi.
Sayýn Rücker, siz 2015 yýlý itibariyle Birleþmiþ Milletler Ýnsan Haklarý Konseyi’nin baþkanýsýnýz. Sizin göreve baþlarken verdiðiniz mesaj, bu konseyin görevini daha verimli þekilde yerine getirebileceðiydi. Bu hedefe biraz daha yaklaþýldý mý?
Bu soruyu evet diye yanýtlayabiliriz. Konsey’in aþýrý yüklenmesi belki de kimilerinin çýkarýna olsa dahi tüm devletler, Ýnsan Haklarý Konseyi’nin gündeminin çok yoðun olduðunun farkýnda. Devlet temsilcileri ve insan haklarý STK’larýyla Berlin’deki resmi olmayan görüþmenin de bulunduðu ilginç tartýþmalarda bulunduk. Belli sonuçlar da elde ettik: Birçok konudaki deklerasyonlar sadece iki yýlda bir Konsey’in gündemine geliyor. Bu durum, ülkelerdeki insan haklarý koþullarýný incelemek gibi olanaklar için esnek koþullar saðlýyor. Ýnsan Haklarý Konseyi’nin internet sayfasý da Konsey’in çalýþmalarýna iliþkin bilgilere daha kolay ve hýzlý ulaþýlabilmesi için yenilendi. Þimdi Konsey daha görünür ve çalýþmalarý daha etkili. Ayrýca pek çok faaliyetiyle ilgili daha iyi bir genel bakýþ sunuluyor. Þeffaflýk daha verimli çalýþmada yardýmcý bir etken; Konsey’i daha güvenilir ve dýþarýdan daha kolay ulaþýlabilir hale getiriyor. Ayrýca daha fazla verimliliðin önünü açýyor. Yani bizim kendilerine hizmet etmek için burada bulunduðumuz insanlara, yani haklarý ihlal edilmiþ insanlara yardým edebilmemizi saðlýyor.
Almanya’nýn baþkanlýk döneminde içerik bakýmýndan hangi konularda ilerleme saðlandý?
Ýnsan Haklarý Konseyi 2015 yýlýnda da her zamanki gibi geniþ kapsamlý bir gündemle meþguldü; bu yýl alýnan ve ülkelerdeki durumdan belli tematik alanlara dek uzanan toplam 137 karar da bunu net bir þekilde ortaya koyuyor. Fakat bu sevindirici durumu yalnýzca kýsmen Almanya’nýn baþkanlýk dönemine baðlanabilir, çünkü içerik konusunda kontrol ülkelerin tümünde. Baþkanlýk dönemini yürüten ülkenin görevi temelde yalnýzca prosedüre ve organizasyona iliþkin noktalarla sýnýrlý. Fakat baþkanlýk bu haliyle bile büyük bir önem sahip, çünkü mesela bir STK temsilcisinin Konsey’de konuþup konuþamayacaðý ya da bunun nasýl olacaðý gibi meseleler bu kapsamda. Ayrýca herhangi bir “baský”nýn varlýðýndan, yani kimi devletlerin sivil toplumu sindirmeye, cezalandýrmaya ya da Ýnsan Haklarý Konseyi’ndan uzak tutmaya çalýþtýklarýndan haberdar olduðumda, sistematik olarak her olayýn peþine düþtüm ve bu da gereken etkiyi gösterdi.
Almanya 2016-2018 dönemi için yeniden Ýnsan Haklarý Konseyi’ne seçildi. Almanya’nýn insan haklarý politikasýnýn önem verdiði asli konular hangileri?
Almanya kurucularý arasýnda yer aldýðý Ýnsan Haklarý Konseyi’ni ülkeler arasý insan haklarý mimarisinin dayanak noktasý ve ayrýlmaz parçasý olarak görüyor. Bizim amacýmýz Konsey’in çalýþmalarýný daha da ileri taþýmak ve siyasi aðýrlýðýný arttýrmak. Ýnsan haklarý, güvenlik ve kalkýnmayla birlikte Birleþmiþ Milletler’in üç ana ayaðýndan biri. Bu alanlarýn önemleri doðrultusunda dikkate alýnmasý ve finanse edilmesi gerek. Elbette önümüzdeki yýllarda insan haklarýnýn nerede çok kötüleþerek insan haklarý Konseyi’nde görüþülmesini gerektirecek duruma geleceðini önceden kestirmek zor. Doðal olarak kimi ülkeler gündemimizin ilk sýralarýnda yer almaya devam edecek: Suriye ve Kuzey Kore bunlara iki örnek. Almanya ayrýca kendisinin öne çýkardýðý, birbiriyle iç içe geçen konularda çalýþmayý da sürdürecek: Bunlar su ve sýhhi hizmetler, insani koþullarda barýnma gibi haklar, insan ticareti kurbanlarýnýn haklarý ve özellikle de dijital çaðýmýzda kiþisel bilgilerin ve özel yaþamýn korunmasýna iliþkin haklar.
Kriz ve çatýþma durumlarýnda sýklýkla insan haklarý ihlalleri ortaya çýkýyor. Dünya düzeni giderek daha dengesiz hale geliyor gibi görünüyor; insan haklarý için kötü bir dönemden mi geçiyoruz?
Ýçinde bulunduðumuz dönem gerçekten de insan haklarý için kötü zamanlar. Fakat bana öyle geliyor ki bu ayný zamanda insan haklarý olmadan olmayacaðý inancýnýn da saðlamlaþtýðý bir dönem. Ýnsan haklarý, Birleþmiþ Milletler Güvenlik Konseyi yaptýrým ya da hatta müdahale konusunda herhangi bir karar alacaðý zaman uluslararasý toplumun nirengi noktasý oluyor. Ayrýca ortaya çýkacak krizlerde bir tür erken uyarý mekanizmasý niteliði taþýyorlar; bu da, insan haklarýnýn devletler topluluðunun giderek daha çok dikkate almaya baþladýðý bir özelliði. Ýnsan haklarý bu anlamda uzun zamandýr “zorlu bir mesele”. Alman Dýþiþleri Bakaný Frank Walter Steinmeier bu meseleyi yani insan haklarý ve güvenlik arasýndaki baðlantýyý ayný zamanda Ýnsan Haklarý Konseyi ve Güvenlik Konseyi’nin yürüttükleri çalýþmalarýn birbiriyle daha iyi iliþkilendirilmesi baðlamýnda da kavramsal olarak daha ileri taþýdý.
2016 yýlýnda Ulusal Ekonomi ve Ýnsan Haaklarý Eylem Planý’nýn meclisten geçmesi planlanýyor. Bu plan tam olarak neleri kapsýyor?
Koalisyon sözleþmesi Federal Yönetim’in ekonomi ve insan haklarý alanýnda BM’nin ana ilkelerinin hayata geçirilmesi için ulusal bir eylem planýnýn oluþturulmasýný öngörüyor. Bu konuda yönetim Dýþiþleri Bakanlýðý’nda ve bu bakanlýk diðer ilgili bakanlýklarla temas halinde karar alýyor. Federal Hükümet bu süreçte hangi insan haklarý yönergelerinin devletin ekonomik hareket alanýnda yönlendirici olmasý gerektiðini sorguluyor. Mevcut çerçeve koþullarý Alman þirketlerinin insan haklarýný koruyacak þekilde hareket etmesini saðlamak için yeterli mi? Almanya küresel ekonomik faaliyetleri ile insan haklarýnýn korunmasýný arasýndaki uyumu daha da güçlendirmek istiyor. Elbette þirketlerin sivil toplumun ve sendikalarýn çýkarlarý sýklýkla birbirinden ayrýlýyor. Dolayýsýyla Federal Yönetim 2014 Kasýmýndan bu yana kapsamlý bir danýþmanlýk süreci eþliðinde bunlar arasýndaki kesiþme noktalarýný tanýmlamaya çalýþýyor. Biz ekonomi dünyasýnda, özellikle de KOBÝ’lerde insan haklarý kararlarýnýn uygulanmasýnda, ama ayný zamanda Alman firmalarýnýn da dahil olduðu aðýr ihlaller durumlarýnda gündeme gelen yaptýrýmlarda gönüllü taahhüt, teþvik ve desteðin oluþturduðu “akýllý bir karma” peþindeyiz. Bu konsültasyon sürecinin neredeyse son aþamasýnda bulunuyoruz ve ben doðru karmayý elde etmekte baþarýlý olacaðýmýza inanýyorum.
Siz BM çalýþmalarýyla iþ yaþamýnýzýn daha önceki aþamalarýndan da tanýþýksýnýz. Sizi devletler topluluðunun hedefleri için çalýþmakta motive eden nedir?
Bütün eleþtirilere raðmen Birleþmiþ Milletler barýþ, güvenlik, kalkýnma ve insan haklarý alanlarýndaki küresel zorlu sorunlara verilecek doðru yanýtlar söz konusu olduðunda eþsiz bir meþruiyete ve eþsiz bir enstrüman çeþitliliðine sahip. Ýnsanýn ister BM Genel Sekreteri’nin özel yetkilisi, ister Ýnsan Haklarý Konseyi Baþkaný isterse de bir baþka görevle bu cevaplar için bütün gücüyle çalýþmasý yalnýzca onur verici deðil, ayný zamanda kelimenin tam anlamýyla insanýn yaþamýna anlam katan bir görev. Buna ek olarak Birleþmiþ Milletlerin DNA’sý olarak adlandýrabileceðimiz çeþitlilikle iç içe olmanýn getirdiði zenginlik de var.
Uluslararası İnsan Hakları Günü 10 Aralık 2015’te
