“Temel Yasa’mız aslında her şeyi veriyor”

Bayan Verheyen, iklim koruma çalışmalarınıza başladığınızda bir “işte bu” anı oldu mu?

Bu an tam 22 yıl önceydi. Hukuk eğitimime henüz başlamıştım ve Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli IPCC’nin ilk raporuna göz atıyordum. O zamanlar aklımdan gezegenimizle sorumsuz bir deney yaptığımız düşüncesi geçti. 

Ve hukuk, buna karşı bir şeyler yapmak için doğru bir çalışma alanı gibi mi göründü?

Evet çünkü doğayla etkileşimimiz her türlü adalet algısıyla çelişiyor. O zamanki hislerim zaman ilerledikçe daha da pekişti. Hukuk, bireysel insan haklarının yanı sıra kolektif hakları korumak için de vardır fakat aynı zamanda çevreyi de korur çünkü ona ihtiyacımız var ve bu gezegende tek başına değiliz.

2015’ten bu yana en büyük sera gazı üreticilerinden biri olan enerji şirketi RWE’ye karşı yürütülen davada Perulu çiftçi Saúl Luciano Lliuya’yı savunuyorsunuz. Lliuya, bir dağ gölünün aşağısında bulunan bir köyde yaşıyor. Buzulların erimesiyle buz ve kayaların göle düşme tehlikesi ortaya çıkıyor ve bu da bir sel dalgasına yol açacaktır. Sizi bu davayı üstlenmeye iten şey ne oldu?

Avukat olmadan önce iklim diplomasisinde aktif görev aldım, sivil toplum kuruluşlarına ve devletlere danışmanlık yapıyordum. Daha o zaman bile iklim değişikliğinin özellikle bizzat iklime zararlı gaz salımına neden olmayan kişileri etkileyeceği açıktı. Bu da tarihi bir sorumluluk doğuruyor, bugün “iklim adaleti” sözünü kullanıyoruz. Somut bir kişiyle somut bir olay hakkında konuşma olanağı ortaya çıktığında hiç çekinmedim.

Perulu dağ köyündeki durumu kendiniz gördünüz.

Evet. Orada hem iklim değişikliğinin sonuçlarına karşı koruyacak para hem de örn. afet önleme gibi önlemlerin kurumsal bağlılığı eksikti. Bu nedenle benim için bu davayı üstlenmek son derece tabiiydi. O zamanlar bu davanın neleri tetikleyeceğini ve bugünlere kadar sürebileceğini tahmin edemezdim. 

Bu dava, fazlasıyla ilgi çeken tek davanız olarak kalmadı. 2021 yılında Anayasa Mahkemesi’nin Alman İklim Koruma Yasası’nın bazı bölümlerinin anayasaya aykırı olduğunu açıklamasını sağladınız. Bu kararın sizin için önemi nedir?

Bu karar hem şahsi olarak benim için hem de uluslararası düzeyde oldukça anlamlıydı. Pek çok hukuki tartışmanın fitilini ateşlemeye devam ediyor. Maalesef hukuki düzeyde ve ayrıca ulusal mahkemelerdeki uygulama şimdiye kadar oldukça açık. Örneğin bunun hemen ardından iklim korumanın anayasal önemi nedeniyle yüksek emisyonlu projelerde ispat yükümlülüğünü tersine döndüğünü savundum. Şöyle dedim: Salım yapmak isteyen herkes iklim hedeflerine yine de ulaşabileceğini kanıtlamalıdır. Maalesef bu görüş çoğu merci tarafından reddedildi.

Temel Yasa’da bir şeylerin değişmesi mi gerekiyor?

Temel Yasa bize zaten iklim korumasını sürdürme yetkisi sağlıyor. Aynı zamanda kanun koyuculara da bir hareket alanı tanıyor. Bu da doğru, çünkü güçler ayrılığını yansıtıyor ve her şeyin ayrıntılı bir şekilde Temel Yasa’da bulunamayacağı gerçeğini de hesaba katıyor. Söz konusu Temel Yasa’nın değiştirilmesi olduğunda hep çekimser davranırım. Temel Yasa’mız aslında her şeyi sağlıyor. Bu, itinalı bir şekilde kullanmamız gereken iyi bir sistem. Fakat belki de Temel Yasa’un insanların görece az olduğu bir dünyada oluşturulduğu gerçeğiyle de yüzleşmesi gerekiyor.

Yani bir değişiklik olmalı mı?

Kendimize şunu sormalıyız: İnsan olarak yapabileceklerimizin gerçekten bir sınırı yok mu? Uzun bir süredir bilimsel olarak kabul görmüş gezegenin sınırlarını dikkate almanın bir yolu var mı? Çünkü eğer yapmazsak günün birinde insan haklarını kullanmanın hiçbir temeli kalmayacak.

BuTemel Yasa’nın 75. yılında görmek isteyeceğiniz bir tartışma mı?

Bu yıldönümü kutlama yapmak için bir neden ama aynı zamanda tartışma için de bir fırsat. Ayrıca kapsayıcı bir Avrupa anayasamız olduğunu daha güçlü bir şekilde hatırlatmak isterim: AB Temel Haklar Şartı. Birincisi, bunu en az Temel Yasa kadar kutlamamız, ikincisi de daha fazla uygulamamız gerekiyor.

İşinizde küresel holdingler ve hükümetler gibi güçlü rakiplerle mücadele etmeniz gerekiyor. Bunun için özel bir cesaret gerekiyor mu?

Kendimi çok da cesur görmüyorum. Burada, Almanya’da güven içinde yaşıyorum, hiçbir zaman tehdit edilmedim. Bu, bazı diğer ülkelerde yaşayan meslektaşlarımın sahip olmadığı bir ayrıcalık. 

Cesarete ihtiyacınız olmasa da sizin işiniz için kesinlikle hayal kırıklığına karşı dayanıklılık gerektiriyor. Size umut veren şey nedir?

Mesleğimle ilgilenen, sokaklara çıkan ve gerçekten bir dönüşüm isteyen tüm genç insanlar bana umut veriyor. Yine onlar sayesinde devam etmemin doğru olduğundan pek şüphem yok. Geri çekilmek bir alternatif değildir.

___________________________

1972 doğumlu Dr. Roda Verheyen Hamburg’da avukatlık yapıyor ve Hamburg Anayasa Mahkemesi’nde fahri hakim.