Odbudowa wschodnich landów jako wyzwanie
Proces zjednoczenia jest procesem bezprecedensowym w historii i aktem narodowego wysiłku, którego ukończenie nie jest możliwe w ciągu kilku lat.
Po upadku NRD okazało się, że przeciętna produktywność kraju wynosi jedną trzecią wydajności produkcji osiąganej w Republice Federalnej Niemiec. Toteż przeprowadzona przez Urząd Powierniczy prywatyzacja państwowych zakładów przyniosła ostatecznie deficyt w wysokości 230 miliardów marek, a nie – jak oczekiwano – 600 miliardów marek zysku (ok. 300 miliardów euro). Zwodniczą okazała się nadzieja, że niezbędne inwestycje infrastrukturalne w nowych krajach związkowych będzie można sfinansować z dochodów z prywatyzacji tzw. mienia społecznego.
Koszty zjednoczenia kraju rosły o wiele dynamiczniej, niż zakładano to w najbardziej pesymistycznych ocenach. Społeczny ciężar jedności kraju musiała ponieść ludność wschodnich Niemiec, ciężar finansowy – w poważnym stopniu ludność Niemiec zachodnich. Po owym annus mirabilis 1989/1990 roku nastąpił zatem prozaiczny proces konwergencji o długofalowej perspektywie. Poza tym sukcesy, pojawiające się stopniowo w trakcie odbudowy nowych landów, nie zawsze były odpowiednio dostrzegane.
Do najbardziej spektakularnych osiągnięć „odbudowy wschodu“ należy modernizacja śródmiejskich dzielnic mieszkaniowych miast, i to nie tylko Drezna, Lipska, Chemnitz czy Halle, które w czasach NRD narażone były na ciągłe niszczenie i rozpad. Dalsze przykłady to wyposażenie nowych krajów związkowych w telekomunikację należącą do najnowocześniejszych w Europie, stworzenie konkurencyjnego środowiska akademickiego, jak również uzyskanie wiodącej w skali światowej pozycji przez ulokowane tutaj nowe zakłady technologii słonecznej i ekologicznej. Olbrzymie wysiłki podjęto także w zakresie rozwoju infrastruktury, ochrony środowiska i przyrody, rozwoju turystyki oraz zachowania dóbr kultury.
Z osiągnięciami tymi kontrastuje ruch migracyjny przede wszystkim młodych ludzi ze wschodu na zachód kraju, który w porównaniu z pierwszymi latami po zjednoczeniu uległ oczywiście osłabieniu, jak również związane z nim kurczenie się stanu ludności w nowych krajach związkowych oraz jej starzenie. Migracji ludności ze wschodnich Niemiec odpowiadają świadczenia transferowe z zachodu, które do roku 2009 wyniosły szacunkowo sumę 1,6 biliona euro (nie licząc świadczeń ze wschodnich Niemiec). Wysiłki podjęte w ramach tzw. odbudowy wschodu są przykładem narodowej solidarności, której trudno było oczekiwać w atmosferze politycznej ukształtowanej przez postnarodowe dyskusje. Mimo wszystkich postępów, zrównanie warunków życia we wschodniej i zachodniej części kraju pozostanie także i w przyszłości priorytetowym zagadnieniem ukończenia zjednoczenia wewnętrznego. Sprawozdanie roczne rządu federalnego o stanie jedności Niemiec przedstawia regularnie przegląd tendencji rozwojowych w tej dziedzinie.