Birlikte daha iyi

Birleşmiş Milletler (UN) 80 yıllık geçmişinde şüphesiz çok şey ortaya koydu. Devletler topluluğu savaşa ve tahribata cevap olarak barış operasyonları, uluslararası anlaşmalar ve sağlık, eğitim ve kalkınma alanlarındaki programlarla tüm dünyada milyonlarca insanların yaşam koşullarını iyileştirmek için katkıda bulundu.  

Ancak BM’nin doğum günü kutlamasında keyifler pek yerinde değil. Çünkü dünyanın düzeni bozuldu ve dünya organizasyonu huzurlu değil. Farklı yönlerden gelen çok fazla eleştiriler var. Hatta BM’nin patronu António Guterres kısa süre önce BM’nin “Ateş altında” olduğu ihtarında bulundu.  

Kuruluş değerlerine geri dönüş 

Dünya organizasyonu herhalde bu nedenle 2025 Genel Kurul Toplantısını “Better together” sloganı altında düzenledi. Tam da bu düşünce bağlamında Almanya Dışişleri Bakanı Johann Wadephul dünya organizasyonunun temel değerlerine geri dönüş çağrısında bulundu. Wadephul New York’taki BM Genel Kurul Toplantısı’ndaki konuşmasında “Güçlünün hukukunun işlediği, uluslararası kuralların gözardı edildiği, sözleşmelerin sadece zayıflar için bağlayıcı olduğu ve savaşla diplomasinin başka vasıtalarla yürütüldüğü bir dünyada herkesin sadece kaybedeceği” uyarısında bulundu. “Böylesi bir dünyaya sonunda şiddet hakim olacaktır.”

Büyüyen meydan okumalar 

Gerçekten de devletler topluluğu Gazze’den Ukrayna’ya ve Güney Sudan’dan Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ne kadar artan sayıda krizle ve şiddet içeren çatışmalarla karşı karşıya. Buna ayrıca: İklim değişikliğinin kuraklık, aşırı yağışlar ve sel baskınları gibi sonuçlarının giderek belirginleşmesi, biyoçeşitlilik kaybının kesintisiz sürmesi gibi meseleler ekleniyor. Gerçi BM organizasyonları fakirlikle mücadele konusunda on yıllardır süren çalışmalarıyla birçok şeyi başardı, ancak halen birçok bölge fakirlikten muzdarip. Yani aslında Birleşmiş Milletler’in işi başından aşkın. Fakat büyüyen meydan okumalarından üstesinden gelinip gelinemeyeceği şüpheli. Çünkü bazı ülkeler çok taraflılık fikrine sırt çevirdi.  

Güvenlik kurulunda reform ihtiyacı 

BM Güvenlik Konseyi birçok meselede karar alma yeteneğine sahip değil, çünkü Rusya Ukrayna’ya karşı yürüttüğü uluslararası hukuka aykırı saldırı savaşında tüm barış çabalarına karşı veto hakkını saklı tutuyor. Güvenlik konseyindeki güç dağılımı, dünya organizasyonuna yöneltilen ana eleştiri okları arasında: En yüksek BM Kurulu’nda Brezilya ve Hindistan gibi yükselişte olan ülkelerin yanı sıra tüm Afrika kıtası veya Almanya ile Japonya gibi ülkeler de aynı şekilde yetersiz temsil ediliyor.  

Böylece Almanya’nın 2027 ve 2028 yılları için çabaladığı gibi, tüm daimi olmayan üyelerin şimdiye dek geriye kalan tek seçenekleri, iki yıllığına kurula seçilmek.  

Bir zamanlar barış çözümlerinin simgesi olan mavi miğfer operasyonları da azalıyor. An itibariyle yaklaşık 60.000 asker, polis ve askeri uzman BM için çalışırken, bu sayı on yıl önce neredeyse iki katıydı. Güvenlik kurulunun görev atamalarında bulunmaması, etkililiğine dair şüpheler ve maddi yetersizlik gerekçelerden bazıları.  

Mali darboğazlar 

Genel anlamda BM derin bir mali krizin içinde. BM baş denetçisi Chandru Ramanathan’ın da uyardığı gibi, ödenmeyen veya çok geç ödenen üyelik katkı payları dünya organizasyonunu ciddi bir “Likidite sorunu” ile karşı karşıya bıraktı. O nedenle organizasyon bütçeyi kısmak ve bazı noktalarda tasarruf yapmak zorunda. Barış birlikleri de daha az kaynakla yetinmek zorunda. En büyük finansör olan ABD’nin BM ile ilgili başka kesintiler üzerinde düşünmesi de durumu ayrıca güçleştiriyor.  

Ortak sorumluluk 

Ancak artan küresel, ulusal ve bölgesel krizler göz önünde bulundurulduğunda, BM’nin çalışmaları vazgeçilmez görülüyor – diyalog ve ortak sorumluluğun alternatifi yok. Federal Hükümet de bunu böyle görüyor: Dışişleri Bakanı Johann Wadephul sürdürdükleri bu durağan Alman dış politikasını “Küresel meydan okumalara küresel yaklaşmak için merkezde güçlü Birleşmiş Milletler’i tutarak kurallara dayalı bir uluslararası düzeni destekliyoruz” şeklinde tarif ediyor.