Forum Humboldtów – centrum oświecenia

100 000 metrów sześciennych betonu i 20 000 ton stali, 9000 metrów sześciennych piaskowca, 958 okien i 24 windy: powstanie Forum Humboldtów w odbudowanym Zamku Berlińskim było przedsięwzięciem stulecia, i to pod wieloma względami. Ukończony i otwarty na przełomie lat 2020/2021 obiekt stał się nowym centrum kultury i nauki – położonym w samym sercu Berlina, naprzeciwko Wyspy Muzeów, w towarzystwie słynnych sąsiadów, takich jak Stara Galeria Narodowa, Stare i Nowe Muzeum oraz Muzeum Pergamońskie.  

Forum Humboldtów – centrum kultury i nauki 

Nowe centrum kultury i nauki mieści aż cztery instytucje: Muzeum Etnologiczne i Muzeum Sztuki Azjatyckiej – oba należące do Fundacji Pruskiego Dziedzictwa Kulturowego – Kraj Związkowy Berlin ze stałą ekspozycją „Berlin Global”, Uniwersytet Humboldtów wraz z laboratorium oraz Fundację Forum Humboldtów, która organizuje tu rozmaite wystawy i wydarzenia.  

Nowy budynek zaprojektował włoski architekt, Franco Stella. Jego interpretacja łączy w sobie zrekonstruowaną barokową fasadę historycznego budynku, wyburzonego w 1950 roku, ze współczesnym stylem architektonicznym. Jak informuje strona internetowa Forum Humboldtów, „historia spotyka się tu z teraźniejszością i przyszłością, tworząc zupełnie nowy obraz“.  

Rozliczenie z kolonialną przeszłością ma centralne znaczenie 

Architektoniczną wizję połączenia przeszłości i teraźniejszości dla nowej przyszłości, Forum Humboldtów chce realizować także na innej płaszczyźnie. Ponieważ z jednej strony, dzięki skarbom sztuki i kultury, które w sobie kryje, jest ono jedynym z największych i najważniejszych przedsięwzięć kulturalnych w Niemczech. Z drugiej jednak strony, są to dokładnie te same skarby, które na długo przed otwarciem Forum budziły liczne kontrowersje zarówno w Niemczech jak i na świecie: pochodzenie wielu zabytków pozostaje do dziś niejasne, z kolei inne okazały się być bezprawnie zrabowane w koloniach ówczesnej Rzeszy Niemieckiej oraz innych państw europejskich.  

Stąd historia kolonializmu jest głównym tematem wielu tutejszych wystaw. Prezydent Niemiec Frank-Walter Steinmeier w swojej przemowie z okazji otwarcia Forum we wrześniu 2021 r. wyraźnie podkreślił, że kolonializm i jego zbrodnie, „podboje, ucisk, wyzysk, kradzieże, zabójstwa dziesiątek tysięcy osób“, zostały w Niemczech „dawno zapomniane” i wciąż stanowią „białe plamy” historii. Dopóki świadomość tych wydarzeń nie wzrośnie, problem codziennego rasizmu się nie skończy. Jeżeli jednak „to Forum będzie rzeczywiście forum porozumienia, miejscem, w którym będą prowadzone debaty... to zasadność jego powstania stanie się oczywista“, mówił Steinmeier.  

Historyczny zwrot brązów do Nigerii 

Pierwszy znaczący krok w kierunku rozliczenia się Niemiec z kolonializmem miał miejsce w grudniu 2022 roku: Minister spraw zagranicznych Annalena Baerbock zwróciła Nigerii 20 brązów z Beninu, zamykając tym samym okres kilkudziesięciu lat negocjacji. Minister określiła to wydarzenie jako pierwszy krok, po którym do swojej ojczyzny wrócą także kolejne obiekty. Dzieła sztuki zrabowane w okresie kolonialnym znajdowały się w zbiorach muzeów w Berlinie, Hamburgu, Kolonii, Stuttgarcie oraz Dreźnie/Lipsku. W zbiorach 20 niemieckich muzeów przechowywano ponad 1100 dzieł sztuki z dawnego Królestwa Beninu, leżącego niegdyś na obecnym terytorium Nigerii. Obiekty pochodzą z brytyjskich grabieży dokonanych w 1897 roku. 

Muzeum Etnologiczne mieszczące się w Forum Humboldtów należy od 2010 roku do organizacji Benin Dialogue Group, w ramach której europejskie muzea we współpracy z nigeryjskimi partnerami dyskutują o przyszłości obiektów z Beninu znajdujących się w ich zbiorach. Niemcy prowadzą badania proweniencyjne także w wielu innych państwach, takich jak Tanzania czy Papua-Nowa Gwinea. Z tamtejszej wyspy Luf pochodzi łódź znajdująca się w zbiorach Muzeum Etnologicznego. Niemiecka instytucja pozostaje w kontakcie z Muzeum Narodowym w Port Moresby w celu – jak można przeczytać na stronie muzeum – „uzupełnienia eurocentrycznych problemów badawczych i ustaleń z wcześniejszych badań oraz uwzględnienia opinii partnerów z Papui-Nowej Gwinei w trakcie dalszych badań i wymiany poglądów”.  

Intensywna współpraca w zakresie kultury i dziedzictwa kulturowego otwiera szansę na „rozwój zupełnie nowych relacji z Globalnym Południem“, uważa prezes Fundacji Pruskiego Dziedzictwa Kulturowego Hermann Parzinger, który nadzorował proces tworzenia Forum Humboldtów. W przyszłości także Forum Humboldtów będzie miało swój udział w procesie rozliczenia z kolonialną przeszłością Niemiec i pogłębianiu międzypaństwowej współpracy kulturalnej.  

© www.deutschland.de 

Chcesz regularnie otrzymywać informacje o Niemczech? Zarejestruj się tutaj: