Wim Wenders – podróżnik kina

Wim Wenders sam o sobie mówi, że jest przede wszystkim „podróżnikiem“. I rzeczywiście, motyw podróży odgrywa w jego filmach znaczącą rolę: czy to w tytule „Paryż, Teksas“, za który Wenders otrzymał w 1984 roku Złotą Palmę w Cannes, czy w filmie muzycznym „Buena Vista Social Club“ z 1999 roku, który przyniósł mu Europejską Nagrodę Filmową oraz nominację do Oscara. A także w najnowszym filmie fabularnym „Perfect Days“, który w 2024 roku stanął w szranki po Oscara jako kandydat japoński.

Od Teksasu, przez Hawanę, aż do Tokio

Podczas gdy w melancholijnym filmie drogi „Paryż, Teksas“ grany przez Harrego Deana Stantona Travis wyrusza w podróż po Teksasie na poszukiwanie byłej żony Jane (Nastassja Kinski), dwa pozostałe filmy nawiązują do własnych podróży Wendersa. Aby nakręcić „Buena Vista Social Club“, reżyser udał się do Hawany, a „Perfect Days“ nakręcił w Tokio, gdzie film powstał w zaledwie kilka dni. Fakt, że obraz „Perfect Days“ został wybrany japońskim kandydatem do Oscara jako pierwszy film nakręcony przez Nie-Japończyka, wiele mówi o kunszcie reżyserskim Wendersa. Świadczy również o jego ogromnym szacunku dla kultury japońskiej. 

Miłość do tego, co analogowe

Film „Perfect Days“ jest dobrym wyborem na początek dla tych, którzy nie znają jeszcze twórczości Wendersa. Bowiem główny bohater, czyściciel toalet Hirayama (Kōji Yakusho), ma w sobie wiele z samego reżysera: Hirayama kocha nie tylko swoją codzienną rutynę. Uwielbia też muzykę Lou Reeda i Patti Smith, której słucha z analogowych kaset. Robi zdjęcia analogowym aparatem, czyta książki Williama Faulknera i Patricii Highsmith. To zamiłowanie do wszystkiego, co analogowe, do fotografii, do muzyki oraz do  amerykańskiej kultury jest znakiem rozpoznawczym twórczości Wendersa, urodzonego w 1945 roku w Düsseldorfie. 

Początki Wendersa jako filmowca

Wiele z tym elementów można zauważyć już w jego debiutanckim filmie „Summer in the City“ z 1970 roku. Czarno-biały obraz nakręcony na taśmie 16 mm był pracą dyplomową Wendersa w Wyższej Szkole Telewizji i Filmu w Monachium. Wcześniej trudno było przewidywać, że trafi właśnie tam. Wenders, który podobnie jak Rainer Werner Fassbinder lub Werner Herzog zaliczał się w latach 70. do odnowicieli niemieckiego kina, chciał początkowo zostać malarzem, duchownym lub saksofonistą. Do najlepszych spośród jego wczesnych filmów zaliczyć należy tytuły „Alicja w miastach“ (1974) oraz „Z biegiem czasu“ (1976). Obydwa są przykładami kina drogi, na wskroś amerykańskiego gatunku, któremu Wenders nadaje nowego wymiaru między innymi poprzez wprowadzenie postaci wrażliwych mężczyzn.

Hollywood jako trauma

Aby zrealizować ekranizację prozy Patricii Highsmith „Amerykański przyjaciel“ z 1977 roku, Wenders zaprosił przed kamerę swoich amerykańskich przyjaciół, Dennisa Hoppera, Nicolasa Raya i Samuela Fullera. Film był dużym sukcesem, przez co amerykański reżyser Francis Ford Coppola ściągnął Wendersa do USA, gdzie powstał jego debiut w Hollywood, „Hammett“ (1982). Praca nad filmem okazuje się dla Wendersa traumatycznym doświadczeniem: w Hollywood czuje się zbyt ograniczony. Aby przepracować traumę, kręci „Stan rzeczy“, za który otrzymuje w 1982 roku Złotego Lwa na MFF w Wenecji. Dwa lata później powstaje zwycięzca festiwalu w Cannes, „Paryż, Teksas“, a w 1987 roku „Niebo nad Berlinem“ jego dziś najbardziej znany film. 

Comeback dokumentalisty

Bruno Ganz i Otto Sander grają w nim dwóch aniołów, z których jeden zakochuje się w kobiecie. Siła filmu tkwi przede wszystkim w poetyckich czarno-białych zdjęciach wówczas jeszcze podzielonego Berlina. Oprócz Ganza i Sandera występują w nim także Peter Falk i Nick Cave. Niemal wszystkie późniejsze filmy fabularne Wendersa okazują się niepowodzeniem. Za to w 1999 roku zalicza imponujący comeback jako dokumentalista z obrazem „Buena Vista Social Club“. Dokument „Pina“ z 2011 roku o choreografce Pinie Bausch jest jego pierwszym filmem 3D. W „Every Thing Will Be Fine“ (2015) stosuje tę technikę także w filmie fabularnym, z raczej rozczarowującym skutkiem. 

Nowe perspektywy w 3D

Późnym sukcesem okazuje się dokument z 2014 roku „Sól ziemi“ o brazylijskim fotografie Sebastião Salgado. Wenders kręci potem kolejny dokument o papieżu Franciszku („Papież Franciszek i jego przesłanie“, 2018), a w 2023 roku film 3D pod tytułem „Anselm“ o znanym niemieckim malarzu Anselmie Kieferze. W tym wypadku technika ta dobrze się sprawdza. Przybliża widzom sztukę Kiefera niemal namacalnie, na wyciągnięcie ręki. Film pokazuje, że Wenders nie stracił zainteresowania malarstwem, podobnie jak muzyką czy religią. Obecnie Wim Wenders, obchodzący 14 sierpnia 2025 roku swoje 80. urodziny, kręci dokument 3D o architekcie Peterze Zumthorze. Dodatkowo zrealizował niedawno film krótkometrażowy „Klucze do wolności“, w którym w osobistej narracji kreśli łuk od 7 maja 1945 roku aż do obecnej sytuacji w Europie i na świecie. Filmowa podróż Wendersa wciąż trwa.