Język wysokoniemiecki i dolnoniemiecki
Jak mówią Saarlandczycy i Sasi? Ile jest dialektów? Badacz języka Stephan Elspaß wyjaśnia osobliwości języka niemieckiego.
Stephan Elspaß, badacz języka z Uniwersytetu w Salzburgu, jest współwydawcą „Atlasu niemieckiego języka powszedniego” (www.atlas-alltagssprache.de). Interaktywny atlas gromadzi dialekty i pokazuje ich różnorodność w obszarze niemieckojęzycznym.
Ile jest dialektów języka niemieckiego?
Tego nie da się dokładnie określić. Dawniej każda wioska mówiła swoim własnym dialektem. Obecnie istnieją odmiany o szerszym zasięgu. Nawet osoby, które nie posługują się dialektem, wykazują w swoim języku wysokoniemieckim różnice regionalne – mówimy wówczas o „akcentach regionalnych” i „regiolektach”.
Nie istnieje jeden standardowy język niemiecki.
Na czym polegają te regionalne różnice?
Z jednej strony są to cechy fonetyczne, np. pewien akcent w języku wysokoniemieckim. I dodatkowo słownictwo. Po jednym i drugim można dość dobrze rozpoznać, skąd ktoś pochodzi – nie istnieje jeden standardowy język niemiecki.
Gdzie różnice regionalne są większe: między północą a południem czy między wschodem a zachodem?
Między północą a południem. Istnieje granica, którą my, lingwiści, nazywamy „linią Menu”, powszechnie znaną również jako „Weißwurstäquator” (dosł. Równik Białej Kiełbasy). Jak sama nazwa wskazuje, biegnie ona mniej więcej wzdłuż Menu i od jego ujścia skręca na zachodzie nieco na południowy zachód. Linia ta odpowiada w przybliżeniu granicy między historyczną strefą wpływów Prus na północy a państwami leżącymi na południe od niej. Do dziś stanowi ona ważną granicę językową i mentalnościową.
A między Wschodem a Zachodem...
... różnice są już mniejsze. Weźmy na przykład dialekty z Saksonii i Kraju Saary, które są dialektami środkowoniemieckimi. Pod wieloma względami są one bardzo podobne.
Instytut Języka Niemieckiego (IDS) stwierdził, że najczęściej dialekty używane są jeszcze w Saksonii i Kraju Saary, a także w Bawarii, Badenii-Wirtembergii, Nadrenii-Palatynacie i Turyngii. Z czego to wynika?
Wiąże się to z tym, że dialekty środkowoniemieckie i południowoniemieckie są dialektami wysokoniemieckimi i dlatego są bardziej zbliżone do pisanego języka wysokoniemieckiego. Natomiast pisany język dolnoniemiecki zaginął. Na północy nacisk na dostosowanie się był zatem znacznie większy. A w przypadku, gdy dialekt nie jest kultywowany, w mgnieniu oka zniknie on w ciągu trzech pokoleń.
Czy powstają również nowe dialekty?
Tak zwany „Kiezdeutsch” jest często określany jako nowa odmiana języka, aczkolwiek nie jako dialekt. Zawiera on cechy kilku języków, które stykają się ze sobą. Na przykład brak rodzajników i przyimków w języku tureckim powoduje, że powstają zdania typu: „Kommst du Bahnhof?” („Idziesz dworzec?”) Również młodzież posiadająca niemieckie korzenie językowe chętnie wyraża się w ten sposób. Jest to bez wątpienia zjawisko miejskie.
You would like to receive regular information about Germany? Subscribe here:
