Najważniejsza księga Niemiec
Niemiecka ustawa zasadnicza obowiązuje od 1949 r. W zamyśle miała być właściwie tylko prowizoryczna. Oto pięć faktów na ten temat.
W jakich okolicznościach historycznych powstała niemiecka ustawa zasadnicza?
Po II wojnie światowej Wielka Brytania, Francja i USA jako zwycięskie mocarstwa toczyły ze Związkiem Radzieckim spory o okupowane Niemcy. W celu przyśpieszenia realizacji planów utworzenia zachodniej części państwa pod nadzorem własnego rządu wojskowego, alianccy gubernatorzy przekazali premierom krajów związkowych w zachodnich Niemczech pełnomocnictwa z konkretnymi zadaniami. Są one znane jako „Dokumenty Frankfurckie“. Pierwszy i najważniejszy dokument postulował ustanowienie zgromadzenia, które przygotuje projekt federacyjnej i demokratycznej konstytucji.
Dlaczego do dziś mówimy o ustawie zasadniczej a nie o konstytucji?
Premierzy zachodnich krajów związkowych obawiali się, że konstytucja jako dokument założycielski nowego państwa może pogłębić rozłam Niemiec na Wschód i Zachód. Konstytucja miała mieć charakter prowizoryczny i obowiązywać tylko do momentu przezwyciężenia podziału i ponownego zjednoczenia Niemiec. Z tego względu mówiło się tylko o ustawie zasadniczej.
Godność ludzka jest nienaruszalna.
Kto napisał ustawę zasadniczą?
Tekst został przygotowany przez gremium składające się z ekspertów i urzędników. Ten tak zwany konwent konstytucyjny obradował na zamku Herrenchiemsee w Bawarii w sierpniu 1948 r. zaledwie przez dwa tygodnie. Najważniejszą rolę w tych pracach odgrywały parlamenty krajów związkowych - poszczególni posłowie zostali powołani do Rady Parlamentarnej, która miała opracować projekt konwentu konstytucyjnego i uchwalić ustawę zasadniczą.
Co było dalej?
Kluczowe punkty ustawy zasadniczej określił już konwent konstytucyjny – silny kanclerz, silna reprezentacja krajów związkowych, silny Trybunał Konstytucyjny, słaby prezydent. Rada Parlamentarna z przedstawicielami krajów związkowych udoskonaliła prawa podstawowe i zażądała równouprawnienia kobiet. W ten sposób powstał tekst współczesnej konstytucji. Do gwarantowanych w niej praw podstawowych należą na przykład prawo do wolności wyznania, wolności słowa i równości wobec prawa. 8 maja 1949 r. dokument ten został uchwalony przez Radę Parlamentarną, a 23 maja podpisany w Bonn.
Czy niemiecka Ustawa Zasadnicza pozostała od tego czasu niezmieniona?
Nie, od momentu jej powstania była już kilkakrotnie nowelizowana, przede wszystkim w wyniku powiązań Republiki Federalnej Niemiec z Zachodem, integracji europejskiej i zjednoczenia Niemiec. Zmiany w Ustawie Zasadniczej muszą być zatwierdzane przez Bundestag i Bundesrat, w obu gremiach większością dwóch trzecich głosów.
